Dobrostan – czym jest i jak go wzmacniać

Według raportu „Dobrostan Polek i Polaków” opracowanego przez Benefit Systems i Infuture Institute ponad 60% Polaków ocenia swój dobrostan jako średni lub niższy. Średnia ocena dobrostanu wynosi jedynie 4,9 w 10-punktowej skali. Czym tak naprawdę jest dobrostan i jak poprawić jego poziom? Jakie działania możemy podjąć, aby nie tylko czuć się lepiej, ale także efektywniej pracować i cieszyć się życiem?

Czym jest dobrostan?

Dobrostan, znany również jako „well-being”, oznacza subiektywne postrzegane poczucie zadowolenia z fizycznego, psychicznego i społecznego stanu własnego życia. To podejście bierze pod uwagę całość funkcjonowania jednostki. Dobrostan to pojęcie bardzo subiektywne – zależne od wielu czynników osobistych. Można powiedzieć, że wysoki dobrostan to stan, w którym czujemy się dobrze i potrafimy radzić sobie z wyzwaniami, jakie niesie ze sobą życie.

Model dobrostanu SPIRE

Jednym z najbardziej całościowych sposobów ujęcia kwestii dobrostanu i szczęścia człowieka jest model SPIRE. Opracował go psycholog społeczny i polityczny Ben Bar-Tal. Obejmuje on pięć kluczowych wymiarów życia, podzielonych na aspekty tworzące wspomniany wcześniej akronim:

1. Aspekt duchowy (Spiritual) odnosi się do znaczenia i celu w życiu. Skłania do refleksji nad wartościami, przekonaniami i moralnością. Buduje poczucie jedności i związku z czymś większym niż my sami.
2. Aspekt fizyczny (Physical) obejmuje zdrowie i kondycję fizyczną. Podkreśla znaczenie aktywności fizycznej, diety i snu, które wpływają na ogólne samopoczucie.
3. Aspekt intelektualny (Intellectual) dotyczy rozwoju umysłowego i intelektualnego, zachęcając do ciekawości i nauki oraz stymulacji umysłu nowymi doświadczeniami i wyzwaniami.
4. Aspekt relacyjny (Relational) koncentruje się na jakości relacji międzyludzkich. Obejmuje bliskość, wsparcie i komunikację w relacjach oraz budowanie i utrzymywanie zdrowych związków.
5. Aspekt emocjonalny (Emotional) polega na świadomości i zarządzaniu emocjami, dążeniu do poczucia szczęścia i spełnienia oraz radzeniu sobie ze stresem i negatywnymi emocjami.

Model podkreśla, że osiągnięcie pełnego dobrostanu wymaga równowagi i harmonii we wszystkich tych pięciu obszarach. Każdy z tych wymiarów wzajemnie na siebie wpływa, a zaniedbanie jednego z nich może prowadzić do pogorszenia ogólnego samopoczucia, jakości życia i poczucia szczęścia.

Psychologiczne filary dobrostanu

Mówiąc o dobrostanie, warto przytoczyć badania amerykańskiego badacza. Martin Seligman analizował czynniki definiujące dobre życie. W oparciu o swoje badania stworzył model PERMA, który opisuje dobrostan psychiczny przez pięć kluczowych elementów: pozytywne emocje (positive emotions), zaangażowanie (engagement), relacje (relationships), sens (meaning) i osiągnięcia (accomplishment). 

Emocje

Odczuwanie codziennej radości, satysfakcji, wesołości, dumy czy innych budujących emocji jest fundamentem naszego dobrostanu. Według raportu Benefit Systems i Infuture Intitute 21% Polek i Polaków odczuwa permanentny stres i tyle samo czuje, że żyją w zbyt szybkim tempie. Komunikacja intrapersonalna i świadome zarządzanie emocjami poprawia ogólne samopoczucie i motywację do pracy. Badaczka szczęścia, Barbara Fredrickson, w książce „Pozytywność” pokazuje naukowe podejście do emocji. Wyjaśnia, że emocje mają korzystny wpływ na nie tylko na relacje interpersonalne i stan zdrowia, ale także wspierają zdolności poznawcze. Osoby doświadczające częstych pozytywnych emocji są bardziej kreatywne, elastyczne w myśleniu i lepiej radzą sobie ze stresem.  

Zaangażowanie

W modelu PERMA zaangażowanie jest rozumiane jako stan dużej motywacji, zapału i energii do działania. Jego ważnym aspektem jest głębokie pochłonięcie wykonywaną czynnością, często nazywane stanem „flow”. Zjawisko flow zostało szczegółowo zbadane przez Mihálya Csíkszentmihályiego, który zauważył, że w tym stanie ludzie są całkowicie skoncentrowani na zadaniu, tracąc poczucie czasu i otoczenia. Flow sprzyja wysokiej produktywności i satysfakcji z pracy. Aby osiągnąć wysoki stopień zaangażowania, zadania powinny być wyzwaniem dopasowanym do umiejętności danej osoby. Wtedy osiągamy stan optymalnego pobudzenia i koncentracji. Ludzie, którzy regularnie doświadczają flow, są bardziej zadowoleni z życia i pracy. Dlaczego? Stan ten jest związany z wysoką motywacją wewnętrzną.  

Budowanie i utrzymywanie relacji

Trzecim filarem dobrostanu jest budowanie i utrzymywanie pozytywnych relacji z innymi ludźmi. Relacje z rodziną, przyjaciółmi, kolegami z pracy i innymi osobami w naszym otoczeniu dostarczają wsparcia emocjonalnego i poczucia przynależności. Badania wykazują, że ludzie, którzy mają silne i pozytywne relacje społeczne, są zdrowsi, szczęśliwsi i żyją dłużej. Pozytywne interakcje społeczne mogą również zwiększać zaangażowanie i lojalność w środowisku zawodowym. Profesor David Cooperrider wykazał, że pozytywne relacje zwiększają zaangażowanie i lojalność pracowników. Jego badania dowodzą, że kiedy pracownicy czują się doceniani i mają dobre relacje z innymi, są bardziej skłonni do współpracy i angażowania się w pracę zespołową.  

Poczucie sensu

Kolejnym istotnym aspektem jest poczucie sensu. Oznacza ono przekonanie, że nasze działania i życie mają znaczenie i subiektywnie postrzeganą wartość. Viktor Frankl w swojej książce „Człowiek w poszukiwaniu sensu” podkreśla, że odnalezienie sensu w pracy i codziennych czynnościach może być kluczowym źródłem motywacji i odporności psychicznej. Praca, która jest zgodna z naszymi wartościami i celami, prowadzi do głębszej satysfakcji i poczucia spełnienia. Dla wielu osób, pomaganie innym i wkład w coś większego niż oni sami są kluczowymi źródłami sensu.

Osobiste osiągnięcia

Ostatnim filarem modelu PERMA są osobiste osiągnięcia – realizowanie swoich celów i czerpanie satysfakcji z własnych dokonań. Zdobywanie umiejętności, realizacja projektów i osiąganie sukcesów w życiu zawodowym i osobistym wzmacnia poczucie własnej wartości i motywację do dalszego rozwoju. Wpływa także na poczucie sprawczości, czyli postrzeganie siebie jako osoby zdolnej do wpływania na swoje życie i otoczenie oraz podejmowania skutecznych działań prowadzących do osiągnięcia zamierzonych celów. Badania pokazują, że wyznaczanie celów i ich realizacja nie tylko zwiększa poczucie spełnienia, ale również prowadzi do wyższego poziomu dobrostanu. Sukcesy, zarówno małe, jak i duże, dają nam poczucie sprawczości i kontroli nad naszym życiem.  

Pozapsychiczne czynniki dobrostanu

Coraz częściej podkreśla się rolę pozapsychologicznych czynników związanych z dobrostanem, takich jak zdrowie i aktywność fizyczna, odpowiednia dieta i jakość snu czy kontakt z naturą. Zgodnie z wytycznymi WHO każda aktywność fizyczna ma bezpośredni wpływ na samopoczucie. Z kolei Instytut Psychodietetyki wskazuje, że istnieje ponad 80 jednostek chorobowych wynikających z nieprzestrzegania prawidłowej diety lub spożywania żywności o niewłaściwych parametrach zdrowotnych. W przytoczonych wcześniej badaniach Benefit Systems i Infuture Institute tym, co łączy wszystkie osoby badane jest podkreślenie znaczenia bezpieczeństwa finansowego i zdrowia fizycznego. 

Jak Ty możesz wpłynąć na swój dobrostan?

Kluczem do poprawy dobrostanu jest holistyczne podejście. Zgodnie z aktualną wiedzą, dobrostan to nie tylko kondycja psychiczna, ale szereg innych czynników, obejmujących różne aspekty życia. Oto kilka prostych kroków, które możemy podjąć:

1. Zadbaj o swoje zdrowie fizyczne. Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta i odpowiednia ilość snu to fundamenty dobrego samopoczucia. Pamiętaj, że każda forma ruchu jest korzystna dla zdrowia.
2. Rozwijaj się intelektualnie. Stawiaj sobie wyzwania. Bądź ciekawy świata. Znajdź czas na swoje zainteresowania i zdobywanie nowych umiejętności.
3. Buduj i utrzymuj relacje. Skup się na jakości swoich relacji z innymi. Pozytywne interakcje społeczne dostarczają wsparcia emocjonalnego i poczucia przynależności, co jest kluczowe dla dobrostanu.
4. Znajdź sens w swoich działaniach. Staraj się odnaleźć głębsze znaczenie w tym, co robisz. Praca zgodna z Twoimi wartościami i celami przynosi większą satysfakcję i poczucie spełnienia. Jeśli nie możesz odnaleźć sensu, rozważ zmianę lub dodatkowe aktywności, w których poczujesz, że robisz coś ważnego. 
5. Osiągaj cele. Wyznaczaj sobie realistyczne cele i dąż do ich realizacji. Sukcesy, zarówno małe, jak i duże, wzmacniają poczucie własnej wartości i sprawczości. Bądź dla siebie wyrozumiały i buduj poczucie sukcesu.

Dbanie o swój dobrostan to wprowadzenie zmian w codziennym życiu i kształtowanie dobrych nawyków, ale też implementacja pewnych strategii. Można stosować techniki mindfulness lub wspomóc się narzędziami poznawczo-behawioralnymi. Więcej dowiesz się na naszym szkoleniu „Dobrostan i odporność psychiczna”.